Innowacja pedagogiczna „Dar Zabawy” wg. koncepcji F. Froebla - Przedszkole nr 74 w Lublinie

Myśl pedagogiczna Fröebla uznawanego za twórcę wychowania przedszkolnego to zabawa, podstawowa forma aktywności dziecka. Zabawa odpowiednio zorganizowana, ucząca współpracy, rozwijająca wszechstronną osobowość dziecka.

Friedrich Froebel– niemiecki pedagog, teoretyk i czołowy kreator wychowania przedszkolnego o orientacji humanistycznej, uznawany za twórcę wychowania przedszkolnego, stworzył pierwszy system wychowania przedszkolnego zwany fröeblizmem. Zainicjował w państwie pruskim, które nie tolerowało instytucji wychowujących dzieci w duchu samodzielności myślenia i poszanowania ludzi, zreformowany typ placówki edukacyjnej dla najmłodszych, określanej mianem ogrodu dziecięcego (Kindergarten). Chciał, by dzieci czuły się w nim, jak rośliny z troską pielęgnowane przez ogrodnika – wychowawcę, nauczyciela i od najmłodszych lat uczyły się tam samodzielności myślenia oraz umiejętności współżycia z ludźmi.

Myśl pedagogiczna F. Froebla

Za podstawową formę aktywności uważał zabawę, która winna prowadzić do wszechstronnego rozwoju i przygotowania do nauki.
Szczególną rolę w rozwoju dziecka Froebel przypisywał tzw. „darom”. Dzieci poprzez aktywny kontakt z podstawowymi formami w zabawie miały odkrywać właściwości i strukturę owych podarków.
Wyróżniał trzy dary odpowiednie dla trzech okresów przedszkolnych ( okres kuli, walca i sześcianu) w rozwoju dziecka:

• I okres, w którym dzieci otrzymują piłkę jako kulę,
• II okres, w którym dzieci otrzymują walec,
• III okres, w którym dzieci otrzymują klocki w kształcie sześcianu.

W organizowanych przez siebie tzw. „ogródkach dziecięcych” (kindergarten) uwzględnił podstawowe zasady dydaktyczne – poglądowości, aktywności, dostępności, systematyczności, logicznej kolejności.
Opracował metodykę wychowania przedszkolnego (metody, formy, środki).
Kładł nacisk na wszechstronny i harmonijny rozwój umysłowy, moralny i fizyczny, zgodny z indywidualnymi cechami dziecka.
Opracował projekt kształcenia nauczyciela.
Uznał wychowanie przedszkolne za integralną część kształcenia ogólnego. Każde dziecko powinno zaczynać od przedszkola.

Dary F. Froebla

Koncepcja aktywności oparta jest na działaniach dzieci w sali przedszkolnej oraz bliższej i dalszej przestrzeni przy wykorzystaniu zasobów środowiska społeczno – kulturowego. Duże znaczenie ma kontakt z materiałami, których dostarcza przyroda, zwanymi „darami natury”, bogactwami przyrody czy „darami ziemi” oraz wykorzystanie materiałów dydaktycznych, pomocy edukacyjnych stworzonych przez dorosłego dla dziecka, które F. Froebel nazwał darami. 

Walory pracy z darami

Dary służą dzieciom jako zabawki do swobodnych zabaw konstrukcyjnych, tematycznych, ruchowych i badawczych oraz są materiałem wykorzystywanym do zabaw zorganizowanych przez nauczyciela, czyli zabaw dydaktycznych.
Dary są wykorzystywane w toku spotkań w Porannym kole i stanowią materiał, który pomaga zilustrować treści dydaktyczne. Za pomocą darów dzieci i nauczyciel mogą ilustrować treść bajek, wierszy, opowiadań, ale również treści zadań matematycznych.
Dary służą wzbogacaniu wiedzy dzieci o świecie oraz rozwijają szereg umiejętności:

• sprawność manualną,
• wyobraźnię przestrzenną,
• myślenie twórcze,
• kompetencje pamięciowe,
• aktywność werbalną,
• pojęcia matematyczne (figury geometryczne, zbiory, liczby naturalne)
• procesy poznawcze: zdolności porównywania, porządkowania, przyporządkowywania, abstrahowania i uogólniania,
• kompetencje społeczne i komunikacyjne.

Dary to pomoc przygotowująca do nauki szkolnej, zwłaszcza w zakresie czytania, pisania, matematyki i działań artystycznych.
Dary Froebla są również skutecznym materiałem do pracy indywidualnej o charakterze terapeutycznym, może być wykorzystywany do pracy z dziećmi przejawiającymi uzdolnienia, jak i z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych.

Organizacja pracy wg koncepcji F. Froebla

Realizacja innowacji pedagogicznej: „ Dar zabawy – praca z dzieckiem w wieku przedszkolnym oparta o pedagogikę Froebla XXI wieku” odbywa się w oparciu o program wychowania przedszkolnego „Dar zabawy” autorstwa dr Barbary Bilewicz – Kuźnia.

Najważniejszą częścią programu Dar zabawy jest zabawa, zarówno zabawa edukacyjna, zorganizowana, której zadaniem jest podkreślenie wspólnoty dorosłych i dzieci oraz wykorzystanie do tej zabawy tzw. darów (inaczej zwanych podarkami), czyli przedmiotów, które w pełni służą rozwojowi dziecka, jak i zabawa swobodna.

Zajęcia dydaktyczne

Zajęcia dydaktyczne realizowane są pod postacią zajęć w Porannym kole i/lub Aktywności zabawowo – zadaniowej w grupach.

Zajęcia w Porannym kole mają charakter edukacyjny. W celu realizacji podstawy programowej i tym samym wzbogacania wiedzy i rozwijania umiejętności dziec w poszczególne dni realizowane są różne rodzaje treści dydaktycznych: aktywność językowa, artystyczna, matematyczna, przyrodnicza i ekologiczna, ruchowa, zdrowotna.

Aktywność w grupach zabawowo – zadaniowych realizowana jest po zajęciach w „Porannym kole”.

Praca w grupach odbywa się w zorganizowanych kącikach: kąciku darów, kąciku twórczym, kąciku badawczym i kąciku gospodarczym (ogródek i kuchnia).

Grupa pracuje w tym samym składzie przez cały tydzień. Działanie takie jest celowe i planowe, a jego zadaniem jest rozwijanie kompetencji społecznych dzieci i rozwijanie ich wiedzy społecznej.

Praca w grupach odbywa się metodą stacyjną – grupy w ciągu kolejnych dni przechodzą do kolejnych kącików.

Kącik darów

Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku darów:

• podstawowe dary Froebla (dar 1 – dar 6)
• ponadpodstawowe dary Froebla
• akcesoria do tzw. małego świata
• akcesoria do tzw. dużego świata
• akcesoria do tzw. średniego świata

Kącik twórczy

Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku twórczym:

• materiały plastyczne
• rekwizyty teatralne
• matryce i materiały do działań plastyczno – konstrukcyjnych
• instrumenty muzyczne
• sprzęty i urządzenia (magnetofon, słuchawki itp.)
• płytoteka
• plansze i ilustracje

Kącik badawczy

Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku badawczym:

• przyrządy i pojemniki (menzurki, butelki i słoiki o różnej pojemności, pojemniki z piaskiem i wodą, lejki itp.)
• przyrządy miernicze (linijka, ekierka, miara krawiecka, poziomica, waga, termometr itp.)
• sprzęty i urządzenia (mikroskop, lupa, kompas, kalkulator, kalejdoskop, lornetka itp.)

Kącik gospodarczy (ogródek i kuchnia)

Przykładowy zestaw materiałów i pomocy w kąciku gospodarczym:

• naczynia kuchenne
• przyprawy kuchenne, przetwory
• akcesoria ochronne i porządkowe (fartuszki, rękawice, ceraty, podkładki na stół, ściereczki, zmiotka i szufelka itp.)
• zioła, rośliny zielone
• narzędzia ogrodowe, akcesoria ogrodnika, zwierzęta

W toku podejmowanych aktywności duży nacisk kładzie się również na:

Zabawy badawcze

Dzieci bardzo lubią „bawić się” żywiołami: wodą, powietrzem, ziemią, a nawet ogniem. Część tych potrzeb może być zaspokojona w przedszkolu poprzez organizację przestrzeni i dostarczanie środków do eksplorowania.

Twórcze prace ręczne, takie jak:

• rysowanie np. kredkami świecowymi, kredą, węglem, świecą, flamastrem, rysowanie na różnych podkładach
• malowanie farbami,
• modelowanie w plastelinie, glinie, piasku,
• perforowanie i składanie papieru,
• drukowanie stemplem,
• szycie, wyszywanie, haftowanie,
• wycinanie, tworzenie wycinanek,
• wyplatanie (koszykarstwo) z papieru,
• konstruowanie z różnych materiałów przemysłowych oraz tworzyw naturalnych np. grochu i patyczków, odpadów itp.

Prace w kuchni i ogródku

Froebel podkreślał, aby dziecko miało rzeczywisty kontakt z przyrodą i było zaznajamiane z pracami domowymi.

Uczenie się w plenerze

Przestrzeń nauki i rekreacji dzieci w koncepcji F. Froebla jest szersza niż sala przedszkolna. Ogród przedszkolny i dalsza okolica są doskonałymi miejscami, gdzie mogą odbywać się różnorodne zabawy: badawcze, ruchowe, a także zajęcia edukacyjne.

Wszystkim tym działaniom towarzyszy prowadzenie rozmów, recytowanie wierszyków, śpiew i aktywność ruchowa.